به نقل از «ایران آنلاین»

آیا امکان شنیدن حرفی نو از عاشورا وجود دارد؟

تاریخ انتشار: ۲۷ شهریور ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۱۵۴۴۵۹

نشست «گفت وکوی سوگواران عاشورا» در باشگاه اندیشه با حضور اهالی اندیشه برگزار شد. پرسش اساسی این جلسه این بود که آیا همه چیز درباره عاشورا گفته شده؟ یک واقعه تاریخی چقدر می تواند بعد از خود تأثیرگذار باشد؟

گروه اندیشه:

نشست اول از یازدهمین سال برگزاری گفتگوی سوگواران، در باشگاه اندیشه تهران برگزار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

پرسش اصلی این نشست این بود که آیا امکان طرح پرسش جدید و شنیدن حرفی نو از متن واقعه‌ عاشورا وجود دارد یا خیر؟

اساتید و مهمانان حاضر در جلسه، محسن آرمین، محمدرضا کلاهی، سعید رضوی‌فقیه، حسن محدثی و علی زمانیان در پاسخ به این پرسش و سؤالاتی که در ادامه مطرح شد، مطالبی عنوان کردند.

***

محسن آرمین با بیان اینکه ما در واقعه‌ی عاشورا دچار فقر شدید پژوهش تاریخی هستیم، به گرایش‌های مذهبی و فرقه‌ای در تاریخ‌نگاری اشاره کرد، و لازمه‌ی داشتن یک تحلیل درست از حادثه‌ی تاریخی را آگاهی از شرایط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از آن دوران دانست. وی در ادامه فهم یک واقعه‌ی تاریخی را در گرو مواجهه‌ی مسئله‌محور با آن دانست و افق‌های هرمنوتیکی فهم انسان‌ از یک متن را برشمرد.   علی زمانیان برای پاسخ به پرسش اصلی نشست، چهار سطح در نظر گرفت و برای هر کدام پرسشی مطرح کرد؛ سطح توصیفی: آیا چیزی از واقعه‌ی عاشورا باقی مانده که ما از آن مطلع نباشیم؟ سطح تبیینی: آیا کسی می‌تواند علت‌های جدیدی برای واقعه‌ی عاشورا ارائه کند؟ سطح تفسیری: آیا رویکرد جدیدی می‌توان در تفسیر و در فهم عاشورا پیدا کرد؟ سطح تجویزی: آیا ما می‌توانیم از عاشورا درس‌های جدیدی بگیریم؟ آیا می‌توان از عاشورا تجویز جدیدی برای زندگی و بودن استخراج کرد؟ زمانیان معتقد بود در سطح توصیف نمی‌توان توصیف جدیدی ارائه داد؛ اما سه سطح دیگر قابل بحث است و می‌توان تبیین، رویکرد و تجویز جدیدی داشت.   سعید رضوی‌فقیه، برای پاسخ دو پیش‌فرض معرفت‌شناختی عنوان کرد. او گفت اگر روحیه و ذهن پرسش‌گری نداشته باشیم، حتی اگر رگباری از اطلاعات و گزاره‌ها هم بر سر ما ببارد، ما با پرسشی مواجه نخواهیم شد؛ هم‌چنان که تا از طبیعت بازجویی نکنیم، طبیعت هیچ کدام از قواعدش را عرضه نخواهد کرد. او اعتقاد داشت ما باید بتوانیم با متن هر روی‌داد ارتباط برقرار کنیم. اگر ما روحیه پرسش‌گری داشته باشیم، متن هم آمادگی این را داشته باشد که حرفی بزند، اما ما نتوانیم با آن ارتباط برقرار کنیم، باز هم پرسشی در ما برانگیخته نخواهد شد و پاسخی از آن متن به ما داده نخواهد شد. رضوی‌فقیه با نقد سخنان علی زمانیان، معتقد بود هنوز ما یک روایت تاریخی قطعی از حادثه عاشورا نداریم؛ پس حتی در مرحله‌ توصیف هم پرسش‌های جدی هنوز باقی است.   محمدرضا کلاهیْ میان پرسش از عاشورا و پرسش درباره‌ی عاشورا، تفاوت قائل شد. او گفت عاشورا به عنوان یک متن قدسی در جایگاهی قرار دارد که می‌تواند به پرسش‌های ما پاسخ دهد و منجر به دریافت تازه¬ای در ما، به معنی تحول در ایمان شود. اما اگر خودِ پرسش‌گر در مقام محقق به پرسش‌ها جواب بدهد، می‌توان برای واقعه‌ی عاشورا دو معنا در نظر گرفت؛ یکی عاشورا به معنای رخداد تاریخی و دیگری عاشورا به عنوان بخشی از مناسک دینی و آئینی. کلاهی در پایان دین و مناسک دینی را قلمروی معناهای آرمانی دانست، که همراه با تحول معناهای آرمانی، قلمروهای آن هم تغییر می‌کند. وی معتقد بود واقعه‌ی عاشورا دائم در حال تحول و پویایی و سیالیت است، چون آرمان‌های ما در حال تحول است؛ تعبیری که در ادامه توسط حسن محدثی با نقدی جدی مواجهه شد.   حسن محدثی ارائه‌ خود را با این عنوان آغاز کرد: «موانع موضوع‌شدگی تشیع: پرونده مفتوح است.» از نظر محدثی پرونده‌ عاشورا بنا به پنج دلیل مفتوح است و هنوز پژوهش‌‌های تاریخی انتقادی از واقعه‌ عاشورا حتی آغاز هم نشده است. دلایل او به این شرح بود: چون مدام مکاتب تاریخی جدید شکل می‌گیرد؛ همیشه این امکان وجود دارد که داده‌ها و منابع تاریخی جدیدی کشف شود؛ به دلیلِ فرهنگ عاشورایی که ناظر به این رویداد تاریخی است و داده‌های مربوط به این فرهنگ عاشورایی که دچار تحول می‌شود؛ و در فرهنگ عاشورایی، ما همیشه پدیده‌های نوظهور داریم، مانند عزاداری انتقادی یزد در دهه‌ی اخیر. او در ادامه به موانع جدی معرفتی و سیاسی در راه «موضوع‌شدگی تشیع» اشاره کرد و طرح مباحث علمی بی‌طرفانه و بدون جانبداری را بعید دانست. محدثی در نقدش به سخنان محمدرضا کلاهی، تعریف دین به عنوان قلمرو معناهای آرمانی را منشأ پوپولیسم مذهبی و علت بسیاری از موانعی که خودش برشمرد، دانست.   نشست اولِ گفتگوی سوگواران سال ۹۸، در بخش دوم به پرسش‌های حاضرین و پاسخ مهمانان و البته نقادی و گفتگو میان ایشان گذشت. این نشست‌ها تا پایان ماه صفر هر دوشنبه در باشگاه اندیشه برقرار است./ باشگاه اندیشه

 

منبع: ایران آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۱۵۴۴۵۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

شنیدن ملودی‌های شریف روی نُت «رعنا»/ موسیقی خوب برای سریال خوب است

کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطب یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب‌شده پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس از یک اثر تصویری دور می‌کند.

آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آنها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی پس از آغاز و انتشار در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان از آن، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روز‌های جمعه هر هفته، روح و ذهن‌مان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حال‌مان بهتر از این روز‌های پردردسر بود، برویم.

 به سراغ موسیقی متن و تیتراژ سریال ماندگار «رعنا» به کارگردانی داود میرباقری و آهنگسازی شریف لطفی رفتیم که به سال ۱۳۶۹ از شبکه اول سیما در قالب یک سریال هشت قسمتی پیش روی مخاطبان قرار گرفت. مجموعه‌ای که به نوعی دومین سریال داود میرباقری بعد از سریال «گرگها» در مقام کارگردانی محسوب می‌شد و نشان داد که این کارگردان با تجربه و مخاطب شناس تلویزیون و سینما از همان ابتدا به موسیقی همواره به عنوان عنصری مهم، موثر و مولف برای جذب مخاطبان و ارایه محتوا نگاه می‌کند و در این چارچوب تلاش دارد تا از بهترین‌ها برای ساخت و طراحی موسیقی پروژه‌های خود استفاده کند.

سریال «رعنا» قصه بخشی از زندگی رعنا، دختر مردی به نام سنایی از صابون‌پز‌های قدیمی تهران است. پس از چندی دانایی که دبیر آموزش و پرورش است به خواستگاری رعنا آمده و با وجود مخالفت‌های منصور (برادر رعنا) با او ازدواج می‌کند. اما پس از گذشت مدتی دانایی به دلیل شرکت در فعالیت‌های سیاسی دستگیر و روانه زندان و کشته می‌شود. پس از سال‌ها پسر رعنا که به شدت در حال مبارزه با رژیم پهلوی در سال ۱۳۵۷ است، در یک درگیری خیابانی مفقود می‌شود. رعنا و دخترش به دنبال یافتن او هستند که ماجرا‌هایی از گذشته دوباره زنده می‌شود.

گلچهره سجادیه در نقش رعنا، بهزاد فراهانی در نقش دایی منصور، سعید نیکپور در نقش جواد دانایی، رویا تیموریان در نقش تهمینه دانایی، رسول نجفیان در نقش پوریا، پرویز پرستویی در نقش رسول نجفی، فاطمه گودرزی در نقش مریم، حسین پناهی، مهری مهرنیا، فرخ لقا هوشمند، اسماعیل شنگله، محمد کاسبی، مهری ودادیان، بهمن زرین پور، علی اوسیوند، عیسی صفایی، عزیزالله هنرآموز و محمدتقی شریفی بازیگریان سریال «رعنا» بودند که بسیاری از آنها تاکنون همچنان در پروژه‌های داود میرباقری جزو بازیگران اصلی و ثابت محسوب می‌شوند و در آن دوران توانستند به واسطه حضور در این سریال موقعیت‌های خوبی را در عرصه تصویر به دست آورند.

جبار آذین منتقد چندی پیش در گفتگو با خبرنگار مهر، پیرامون این مجموعه گفته بود: «رعنا» تجربه نمایشی جدیدی برای داود میرباقری و تلویزیون بود. این مجموعه برگرفته از فضای اجتماعی و سیاسی آن دوران ساخت شد. رعنا جزو کار‌های خوب و پرخاطره تلویزیون از یک کارگردان متبحر در عرصه سینما، تئاتر و تلویزیون سال‌های بعد کشور است. ساختار نمایشی خوب و شخصیت پردازی‌های اصولی، مقبول و دیالوگ‌های خوب از امتیاز‌های مجموعه «رعنا» بود و میرباقری را در تولید کار‌های تلویزیون توانا و خوش فکر نشان داد. این در حالی است که استفاده از بازیگران تئاتری و معرفی یک چهره مستعد که بعد‌ها در سینمای ایران به عنوان بازیگری قدرتمند و محترم شهرت یافت (رویا تیموریان) و بهره‌گیری از دکور‌های تلویزیونی حجیم و مناسب، متن خوب و بازی‌های روان از ویژگی‌های «رعنا» محسوب می‌شود. تمام امتیاز‌های هنری و فنی «رعنا» آن را اثری دیدنی ساخته بود تا مضامین خوب را واگویه کند و از عشق‌ها، رشادت‌ها، مبارزه‌ها، آرمان‌ها، تلخی‌ها و شیرینی‌ها بگوید و چه خوب هم در آن سال‌های کم رونقی تلویزیون اینها گفته شد و همین‌ها «رعنا» را با تجربه اندوزی‌هایش در اذهان به یادگار گذاشت.

اما یکی از ویژگی‌های مهم و موثر سریال تلویزیونی «رعنا» موسیقی تیتراژ و متن این مجموعه داستانی به آهنگسازی شریف لطفی بود که به دلیل طراحی یک تیتراژ متفاوت که در آن دوران بدعتی جدید به حساب می‌آمد توانست یکی از مولفه‌های مهم در ماندگاری آن تا به امروز به حساب آید. آن هنگام که ابتدا تصویر گلچهره سجادیه به عنوان بازیگر اول سریال روی یک تصویرگرافیکی شبیه به الواح تاریخی نمایان می‌شود و پس از آن عبارت «رعنا» در قالب لوگوتایپی متفاوت به نمایش در می‌آید. فضایی که موسیقی نقش مکمل را ایفا می‌کند و چارچوبی را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد که دربرگیرنده حس و حال متفاوتی است.

موسیقی که به واسطه توجه لطفی به عنوان یک آهنگساز مولف و کهنه کار موسیقی کشورمان که سوابق آکادمیک او در عرصه موسیقی معرف تجربه بالای اوست، تلاش کرده تا ضمن توجه به مولفه‌های موسیقی ایرانی و ارایه درستی از آفرینش و خلاقیت در این نوع موسیقی با به کارگیری روش‌های نوین برای در خدمت محتوای اثر بودن، موسیقی تیتراژ متفاوت و خلاقانه‌ای را ارایه دهد. موسیقی که داود میرباقری همواره روی موسیقی به عنوان یکی از نقاط عطف و تاثیرگذار آثارش به آن توجه دارد و می‌کوشد تا در هر پروژه اش از این مولفه به درست‌ترین و علمی‌ترین شکل ممکن استفاده کند. آن چنان که اگر نیم نگاهی به کارنامه فعالیت‌های او داشته باشیم متوجه چنین رسالتی می‌شویم که اغلب موسیقی هایش توانسته اند تبدیل به ماندگارترین‌ها شوند.

طبیعتا در ساخت چنین موسیقی که بتواند دربرگیرنده مولفه‌های درست و اصولی از موسیقی متن باشد این نوازندگان هستند که بعد از آهنگسازی و ملودی پردازی نقش مهمی را ایفا می‌کنند. مسیری که به واسطه حضور هنرمندانی، چون ابراهیم لطفی نوازنده ویولن، عباس ظهیرالدینی نوازنده ویولنسل، فرشید حفظی فرد نوازنده ابوا، شریف لطفی و حسین میرزایی نوازنده هورن، عبدالنقی افشارنیا نوازنده نی، مهرداد دلنوازی و شهریار فریوسفی نوازندگان تار، فریبا اسدی و محمود علیقلی آواز، محمود منتظم صدیقی نوازنده ساز‌های ضربی و تعدادی دیگر توانست موسیقی درست و اصولی را به گوش شنیداری مخاطبان ارایه دهد.

گرچه در رسانه‌ها مصاحبه چندانی از شریف لطفی درباره ساخت موسیقی سریال «رعنا» منتشر نشده است، اما این آهنگساز، نوازنده، پداگوژیست موسیقی و رهبر ارکستر که از او به عنوان بنیانگذار دانشکده موسیقی دانشگاه تهران هم یاد می‌شود، در برخی از گفتگو‌های رسانه‌ای خود درباره نحوه حضورش در آثار سینمایی و تلویزیونی به عنوان آهنگساز گفته بود: هروقت به من از سوی پروژه‌ای تصویری پیشنهاد آهنگسازی آن ارایه می‌شود، اول از دست اندرکاران پروژه می‌خواهم که بخش‌هایی از تصاویر فیلمبرداری شده خود ر ابه صورت نامنظم در اختیار من قرار دهند که ببینم نتایج محتوایی تصاویر در چه قالبی است و وقتی ببینم نتیجه عمل چیست و هم در کارگردانی و هم در بازیگری همه چیز در جایگاه خوبی قرار دارد کاملا خودم را در اختیار کارگردان می‌گذارم و هر آنچه را که لازم باشد انجام می‌دهم.

این آهنگساز که در ساخت آثارش همواره تلاش می‌کند تا هم نشینی اصولی بین موسیقی ایرانی و موسیقی کلاسیک فراهم سازد، در یکی از گفتگو‌های رسانه‌ای اش توضیح داده بود: بالاترین تکیه گاه موسیقی ایرانی، دستگاه‌های موسیقی ایرانی برای روش مندی آفرینش در این گونه موسیقایی است که به اعتقاد من باید در کنار توجه به این مولفه‌ها به مواردی، چون منش و خصوصیت انسانی این موسیقی‌ها توجه کنیم. در این چارچوب من همواره تلاش می‌کنم تا هیچ وقت وارد مقوله سفارشی کار کردن نشوم، چون باید در ابتدای هر کاری خودم آن تفکر موجود در سریال یا فیلم سینمایی را دوست داشته باشم که اگر چنین نباشید هرگز چنین کاری را انجام نمی‌دهم.

همین نگاه ایده آل شریف لطفی است که همواره او را به عنوان آهنگسازی گزیده کار در سینما و تلویزیون کشورمان معرفی کرده و در مقام یکی از موثرترین و علمی‌ترین آهنگسازان کشورمان معرفی کرده است. مسیری که می‌توان در آهنگسازی فیلم‌های «مادیان» به کارگردانی علی ژکان، «سامان» به کارگردانی احمد نیک آذر، «کنار برکه ها» به کارگردانی یدالله نوعنصری، «دخترک کنار مرداب» به کارگردانی علی ژکان، «پرنده آهنین» به کارگردانی علی شاه حاتمی، «مسافران دره انار» به کارگردانی یدالله نوعنصری، «آهوی وحشی» به کارگردانی حمید خیرالدین، «دو همسفر» به کارگردانی اصغر هاشمی، «سکوت کوهستان» به کارگردانی یدالله نوعنصری، «عطر گل یاس» به کارگردانی بهمن زرین پور درک کرد.

چنین ساختاری در آهنگسازی آثار سینمایی و تلویزیونی مدت‌های زیادی است که در جریان تولیدات سینمایی و تلویزیونی کشورمان به واسطه عقب نشینی آهنگسازان پیشگام موسیقی کمتر دیده شده و فقط عده محدودی از هنرمندان هستند که تلاش می‌کنند در یک مسیر منطقی منطبق بر آموزه‌های دانشگاهی و تئوریک حوزه موسیقی به ویژه موسیقی دراماتیک حرکت کنند. فضایی که به نظر می‌آید می‌بایست از تجربیات شریف لطفی و هم نسلانش بیشتر از اینها استفاده کرد تا بتوانیم دوباره به دوران باشکوه موسیقی فیلم و تیتراژ دهه ۶۰ با همان امکانات ناچیز و محدود برگردیم.

منبع: مهر

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی